Iστορία Μάτεσι

Η ιστορία του Μάτεσι ως τόπου όπου πρωτοκατοίκησε άνθρωπος ξεκινά από την αρχαιότητα. Είναι γνωστό από διάφορες ιστορικές πηγές αλλά και από ευρήματα αρχαίου πολιτισμού, πως στην ευρύτερη περιοχή του Μάτεσι βρισκόταν η Αρχαία Παρασσία. Στην Αρχαία Παρασσία χώρα, με βασιλιά τον Παράσσιο ή Παρασσό, αδερφό του Αρκάδος, απ' τον οποίο πήρε και το όνομά της, ανήκαν αρκετές πόλεις όπως η Αλιφείρα, η Θεισόα, η Λύκοα και η Γόρτυς. Στους πρόποδες του Μετασίϊκου βουνού κοντά στον Αλφειό ποταμό και μεταξύ Μάτεσι και Θεισόας βρισκόταν η Αρχαία Παρασσιακή πόλη Λύκοα, που τη διέρρεαν οι ποταμοί Μυλάων και Νους (σημερινή Σουλτίνα ή Ματεσαίϊκο ποτάμι). Οι Παράσσιοι είχαν αναπτύξει σημαντική εμπορική δραστηριότητα με τους Φοίνικες περί το 1200 π.Χ. ενώ πήραν μέρος και στον Τρωϊκό Πόλεμο με αρχηγό τον Αγαπήνορα, αφού προηγουμένως είχαν έρθει σεεπαφή μέσω του Αλφειού ποταμού με τους κατοίκους του όρους Λύκαιον και είχαν ενωθεί σε μία φυλή. Οι Παράσσιοιαναγκάστηκαν να μετοικήσουν κάποια στιγμή στη Μεγαλόπολη για άγνωστους λόγους, με αποτέλεσμα η χώρα να ερημώσει και οι πόλεις να παρασυρθούν με τα χρόνια από τον Αλφειό. Σε διάφορες τοποθεσίες στο Μάτεσι έχουν βρεθεί κατά καιρούς, αγγεία και άλλα ευρήματα που χρονολογούνται από την αρχαιότητα. Είναι πολύ πιθανό στην περιοχή να διασώζονται και άλλα σημαντικά ευρήματα του αρχαίου πολιτισμού, καθώς στην ευρύτερη περιοχή της Ανδρίτσαιναςάκμασε ένας σπουδαίος πολιτισμός στην αρχαιότητα, όπως μπορεί να διαπιστώσει και ο επισκέπτης αντικρύζοντας το Ναό του Επικούριου Απόλλωνα, λίγα μόλις χιλιόμετρα μακριά από την Ανδρίτσαινα.

Το Μάτεσι κτίστηκε στην θέση που βρίσκεται σήμερα τον Μεσαίωνα. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με την προέλευση του ονόματος "Μάτεσι".
-  Η πρώτη εκδοχή που πηγάζει από την παράδοση, θέλει το όνομα να προέρχεται από την βυζαντινή οικογένεια Μάθεση από τις Τρύπες της Μίνθης. Όπως αναφέρει η παράδοση, επί Βυζαντινών χρόνων, οι Μίνθιοι και οι Μανθαίοι που ζούσαν στις Τρύπες του Αιπίου, μη αντέχοντας τις απανωτές ξηρασίες, την ελονοσία και την πείνα, καθώς και την συγκατοίκηση με τους Σλάβους που ήρθαν τον 6ο μ.Χ. αιώνα και τους Αλβανούς που έστησαν με άδεια των Αυτοκρατόρων του Βυζαντίου την Άλβαινα και το Αρβανόκαστρο στην κορυφή της Μίνθης, αναγκάστηκαν να μετοικήσουν. Διασκορπίστηκαν λοιπόν σε διάφορες τοποθεσίες, και κάποιος από τους Μανθαίους ήρθε και εγκαταστάθηκε στις εκβολές του Μυλάωνος παρά την όχθη του Αλφειού ποταμού (κοντά στην σημερινή τοποθεσία του Μάτεσι). Στη συνέχεια με την παρουσία των Φράγκων που ήρθαν στα 1205 μ.Χ. και πρόφεραν το "Θ" ως "Τ" (Θ = th) το Μανθαίος έγινε Μαthαιος, Μαθές, Ματές, Mathessis, Mathessi. Σύμφωνα με τα "Ολυμπιακά" του Αγ. Τσέλαλη έτσι προέκυψαν τα ονόματα Μάτεσης, Ματεσαίοι και Ματεσαίικα.
- Σύμφωνα με άλλη εκδοχή το Μάτεσι είναι Βυζαντινό χωριό, κτήμα και κτίσμα των Βυζαντινών. Αναφέρεται δε στα χρονικά και στους χάρτες από το 1300 μ.Χ. ως χωριό και κάστρο με τα ονόματα Matesi, Matis και Matisi. Στο βιβλίο "Ιστορία της Ολυμπίας" ο Ιωάννης Κοσμόπουλος αναφέρει: "Το 1373 ο Αυτοκράτωρ Εμμανουήλ Παλαιολόγος ήλθεν εις Πελοπόννησον και ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων, επρότεινε σύστημα Νομοθετικόν αναπλάσεως της Πελοπονήσσου την οποία λέγει εύρε κατοικούμενη υπό γνησίων Ελλήνων, εκτός ολίγων Σλαύων Γύφτων και Αλβανών τους οποίους ο Μαουήλ Κατακουζηνός κατά το 1330 μετεκάλεσεν και ετοποθέτησεν εις οχυρά μέρη ως πολεμικούς ως παρ ημίν τους εν τη Τριφυλία, και εις το χωρίον Μάτεσι."
Το Μάτεσι είχε πολλά σπίτια, δυναμάρια (φρούρια) και βίγλες (φυλάκια). Είχε επίσης πολλές εκκλησίες και περίφημο μοναστήρι το οποίο ήταν αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή και στο οποίο γινότανε μεγάλο πανηγύρι στις 26 Ιουλίου. Ήταν δε χτισμένο σε ένα βράχο σε γραφική τοποθεσία πάνω από του "Σέλικι". Όπως αναφέρει στα "Ολυμπιακά" ο Αγ. Τσελάλης "κατά τη βυζαντινή εποχή στη θέση της σημερινής εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής ήταν μονή, η οποία είχε όμορφη εκκλησία, ελαιώνες, αμπέλια και περιβόλια. Ήταν χτισμένη μάλλον στην σημερινή της θέση ή μέσα στο βράχο από τον οποίο άμα κοιτάξεις προς τα κάτω σε πιάνει ίλιγγος. Ο βράχος είναι θεόρατος και μεγαλόπρεπος και το σημερινό εκκλησάκι τον στολίζει σαν κορώνα και έτσι του δίνει περίσσια επιβλητικότητα. Κάτω ακριβώς στα πόδια του βράχου βρίσκεται το Σέλικι με την δροσερή του βρύση με την πέτρινη κούμπλα, τα πλατάνια και τις καρυδιές που ξεκουράζουν και δροσίζουν τον κάθε κουρασμένο στρατολάτη. Αργότερα το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής φαίνεται ότι γκρεμίστηκε ή κάηκε από αλλόθρησκους και έτσι εγκαταλείφθηκε. Στη θέση του Μοναστηριού χτίστηκε το σημερινό εκκλησάκι".
- Ο Νίκος Βέης γράφει την τρίτη εκδοχή ότι το Μάτεσι έσχε παντώς το όνομά του από της Βυζαντινής οικογενείας Μάτεση της οποίας γνώριμος τυγχάνει ο εν Ζακύνθω εισέτι σωζόμενος κλάδος. Κι ο γνωστός λόγιος Αντώνιος Μάτεσης κατά οικογενειακή του παράδοση, λέει ο Αγ. Τσελάλης, έλεγε τόπο καταγωγής του το Μάτεσι και καυχιόταν ότι ήταν Ματεσαίος και Ολύμπιο.