Iστορία Μάτεσι

... Το Μάτεσι πρωτοεμφανίζεται ως καταγεγραμμένο χωριό με κατοίκους, σε πίνακες απογραφής του 1689 που είχαν διενεργήσει οι Ενετικές αρχές, οι οποίες είχαν κυριεύσει τότε τη δυτική Πελοπόννησο. Το Μάτεσι αναφέρεται στους πίνακες ως Matessi, χωριό της τότε επαρχίας Φαναρίου. Οι πίνακες αυτοί που διασώθηκαν στα αρχεία της Βενετίας και δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά από τον Σπύρο Λάμπρο το 1889 στο β' τόμο του δελτίου της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρίας της Ελλάδος (σελ. 686), εμφανίζουν το Μάτεσι να έχει 124 κατοίκους, εκ των οποίων 42 άντρες, 28 Αρσενικά παιδιά, 18 Κοράσια και 36 Γυναίκες. Στους πίνακες αυτούς εμφανίζεται και ένα δεύτερο χωριό Μάτεσι, με 20 κατοίκους το οποίο όμως πρέπει να ερημώθηκε καθώς στην επόμενη απογραφή που διασώζεται και έγινε το 1879 από το νεοϊδρυθέν Ελληνικό Κράτος, εμφανίζεται μόνο το κύριο Μάτεσι με 474 κατοίκους. 

Κατά την τουρκοκρατία το Μάτεσι ήταν έδρα τοποτηρητή Αγά, ο οποίος εκπροσωπούσε τον Διοικητή του Φαναρίου, τον περίφημο Κορμπά ή Κορμπάκη. Ο Αγάς του Μάτεσι λεγότανε Μουσταφαγάς και συμπεριφερόταν με πολύ βάναυσο τρόπο στους ραγιάδες Ματεσαίους. Αργότερα τον διαδέχτηκε ο γιος του Ορασίλος Κοροβέσης. Τα καθήκοντά του ήταν να προσέχει τους ραγιάδες και να μαζεύει τη σοδιά που ήταν υποχρεωμένοι να δίνουν οι Ματεσαίοι. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση όταν μια χρονιά γέμισαν οι αποθήκες του πύργου του από σιτάρια, αραποσίτια και άλλα δημητριακά που πήρε από του ραγιάδες Ματεσαίους και δεν χωρούσαν άλλο, σκέφτηκε να κάνει αποθήκη και την εκκλησία της Παναγίας του χωριού, που ήταν κοντά στον πύργο του. Όμως οι Ματεσαίοι που δεν μπορούσαν να ανεχτούν την ντροπή, αποφάσισαν να αντιδράσουν. Έτσι με πρωτοπόρους, τον φιλικό παππά του χωριού Παπανάστο, τον θρύλο του Μάτεσι "Αγριόγιαννη" και άλλους αφού άφησαν και γέμισε η εκκλησία με τα τρόφιμα, κάποια νύχτα τηε έβαλαν φωτιά και την έκαψαν. Εντέχνως δε, διέδωσαν ότι έγινε θαύμα και ότι η Παναγία εκδικήθηκε για την βεβήλωση αυτή. Από τότε έφυγε ο συγκεκριμένος Αγάς και δεν ξαναπάτησε στο χωριό. Μετά τον εμπρησμό και την ολική καταστροφή της εκκλησίας, οι Ματεσαίοι έχτισαν νέα και μεγαλύτερη η οποία σώζεται μέχρι σήμερα.
   Το Μάτεσι τον καιρό της κλεφτουριάς ήταν λημέρι του Ματεσιώτη Αγριόγιαννη που διέτρεχε με τα παληκάρια του τούτα τα μέρη, επιμένων εις την ιδέαν της ελευθερίας αποδεκατίζων τους άραβας. Ήταν χοντρός μαυριδερός, με μαύρα μάτια και με μακριά γένεια, μουστάκια και μαλιά, άγριος και λεβέντης (Αγ. Τσελάλης "Ολυμπιακά" Τ1 6.14). Ο Γιάννης Άγριος ή Αγριόγιαννης ή Ματεσιώτης διέπρεψε ως κλεφταρματωλός στα τέλη του 18ου αιώνα και συγκεκριμένα κατά τα έτη 1766-1804. Ο Α. Γρηγοριάδης στις "Ιστορικές Αλήθειες" αναφέρει: "Υπήρξε διάσημος δια την ανδρείαν του, την κλέφτικη εμπειρίαν του, το εμπειροπόλεμον και την ωκυδοποδίαν του (γρήγορος). Έγινε περίφημος δια την δημοτικότητά του, τας μάχας και περιπέτειάς του μετά των Τουρκαλβανών. Με τα παληκάρια του διέτρεχε τα ορεινά μέρη της τότε επαρχίας Φαναρίου".
   Ο Αγριόγιαννης γεννήθηκε στο Μάτεσι περί τα μέσα του 18ου αιώνα. Πολύ νέος βγήκε στα βουνά διότι οι αγάδες του Λάλα και του Φαναρίου, εδυνάστευσαν κατά μια επιδρομή τους στο Μάτεσι, την μάνα και τις αδερφές του. Όπως λέει και το δημοτικό τραγούδι:

Σαν τ'ακουσε ο Αγριόγιαννης βαρειά του κακοφάνει,
το φέσι του βάνει στραβά, και το σπαδί του παίρνει.
Γαμώ την μάνα του Κορμπά, την τσούπα του Σεϊντάγα (Αγά του Λάλα)
και του Παλιοντερβένεγα τη μεσιανή του κόρη

  Ο Κορμπά Αγάς ήταν διοικητής της επαρχίας Φαναρίου και ιδιοκτήτης του κάμπου της Ζελέχοβας, όπου βρίσκεται και το περιώνυμο χάνι του Κορμπά, το οποίο σώζεται έως σήμερα στο δρόμο μεταξύ Ανδρίτσαινας - Κρεσταίνων. Μαζί με τον Σεϊντάγα, περίφημο αγά του Λάλα, και τον Ντερβέναγα, αξιωματούχο τούρκο που είχε την εποπτεία στους δρόμους και τα περάσματα (ντερβένια), βασάνισαν την μάνα και τις αδερφές του Αγριόγιαννη. Ο Αγριόγιαννης έγινε ο φόβος και ο τρόμος για τους Τούρκους και ιδιαίτερα για τους Λαλαίους. Ήταν αρχηγός σώματος 30-50 ανδρών και είχε σημαία, συνεργαζόταν δε ως καπετάνιος στην Αρματολική Ομοσπονδία του Ζαχαριά, κατατρέχοντας παράλληλα τους Λαλαίους τουρκαλβανούς.
   Διΐστανται οι απόψεις για τον τόπο και την ημερομηνία θανάτου του Αγριόγιαννη. Η επικρατέστερη πάντως λέει πως ο Βελή πασσάς, γιος του αλή πασσά των Ιωαννίνων, Διοικητής της Πελοπονήσσου από το 1807-1812 εξεστράτευσε εναντίον του Αγριόγιαννη με 1500-2000 στρατιώτες και πολιόρκησε την κατοικία του στο Μάτεσι. Η γυναίκα του και οι συγγενείς του δεν άντεξαν τα βασανιστήρια και κατέδωσαν το κρυσφήγετό του στο βουνό, μάλλον στη θέση Τσόπιζα (η πιο αληθοφανής άποψη) λίγο έξω από το χωριό. Ο Αγριόγιαννης που ήταν πιασμένος από την κολιάνιτσα, ασθένεια που προέρχεται από αύξηση του ουρικού οξέος και προκαλεί συσσώρευση αλάτων στις κλειδώσεις των κάτω άκρων και αφόρητους πόνους, δεν μπορούσε να φύγει από εκεί και έτσι συνελήφθη και φονεύθη. Μάλιστα αφού τον σκότωσαν πήραν το κεφάλι του και το πήγαν στου Λάλα, ασφαλώς για να χαρούν και να βεβαιωθούν για τον θάνατό του οι πιο μισητοί εχθροί του. Το σώμα του το πήραν οι Ματεσαίοι συναγωνιστές του και το πήγαν κρυφά στην Αγία Παρασκευή όπου και το έθαψαν δίπλα στην εκκλησία κάτω από τον πλάτανο. Στις 16 Αυγούστου 1984, ύστερα από 180 χρόνια, μετά από υπόδειξη του συμπατριώτη μας Κώστα Ι. Παναγιωτόπουλου που κατείχε το μυστικό του τόπου ταφής από πάππου προς πάππον, έγινε η εκταφή των οστών του μεγάλου αντάρτη της περιοχής μας. Φυσικά ο σκελετός ήταν ακέφαλος. Ο καθηγητής ανθρωπολογίας κ. Άρης Πουλιάνος, αφού εξέτασε τα οστά απεφάνθει ότι η ηλικία τους είναι περίπου 200 ετών και ανήκουν σε άνδρα μετρίου αναστήματος, πολύ γεροδεμένο και ηλικίας 38-42 ετών, επιβεβαιώνοντας έτσι τους ισχυρισμούς ότι τα οστά ανήκουν στον Αγριόγιαννη.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, οι Ματεσαίοι μετείχαν εξ' αρχής και έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες όπως εκείνη του Μακρύ πλάι (Αγ. Θανάση) υπό τις διαταγές του Ματεσαίου οπλαρχηγού Παναγιώτη Λυμπερόπουλου ή Ματεσιώτη, όπου συνέβαλαν σημαντικά στην πανωλεθρία των Φαναριτών Τούρκων. Επίσης, στις 28 Ιουλίου 1825 στη μάχη των Καρυών και του Δραγουμάνου, πάνω στους βραχερούς λόφους δεξιά και αριστερά της κορυφής του Λυκαίου όρους, πολλοί Ματεσαίοι συμμετείχαν και θυσιάστηκαν στον αγώνα για τη λευτεριά. Στην επαρχία Φαναρίου Ολυμπίας, η επανάσταση εκδηλώθηκε στις 29 Μαρτίου 1821. Οι πιο γνωστοί Ματεσαίοι Αγωνιστές ήταν:
-  Λυμπερόπουλος Παναγιώτης ή Ματεσιώτης (Ανηψιός του Αγριόγιαννη. έλαβε μέρος σε πολλές μάχες και αναγνωρίστηκε αξιωματικός 6ης τάξεως αριθ. 1319. Στασίασε μαζί με τον Κολοκοτρώνη εναντίον ης Διοικήσεως το 1824-26. Συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο. Γλύτωσε την εκτέλεση χάρη σε κάποιον Δεληγιάννη που ήταν γραμματεύς στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, καθ' ότι παλιότερα τον είχε σώσει σε μια μάχη κατά των Τούρκων.)
-  Γεωργακόπουλος Θεόδωρος (Πολέμησε με ζήλο και γενναιότητα στη διάρκεια του αγώνα, στον Αη Θανάση, Λάλα, Τρίπολη, Πάτρα, κατά του Δράμαλη στο Άργος στα Δερβενάκια και σε όλες τις μάχες κατά του Ιμπραήμ. Ενίσχυσε οικονομικά τον αγώνα)
-  Μαστρολιάς Αθανάσιος
-  Μαστρολιόπουλος Τάσης
-  Τράπαλης Γιάννης (Οπλαρχηγός. έλαβε μέρος σε όλες τις μάχες του αγώνα. Επέδειξε ανδρεία και ζήλο, πρόσφερε αιγοπρόβατα και ζωοτροφές)
-  Τριζιώλης (Δρελιώζης) Αθανάσιος (Πολέμησε στον Αη Θανάση, στα Δερβενάκια και στην πολιαρκία των Αθηνών, όπου επέδειξε ηρωισμό κατά του Φράμαλη και του Ιμπραήμ.
-  Χριστόπουλος Νικόλαος (έλαβε τα όπλα με ζήλο και προθυμία, πολέμησε από το 1821-28 με ηρωισμό και αυταπάρνηση)
-  Αλεβίζος Πανταζής (έλαβε μέρος στις μάχες Αη Θανάση, Λάλα, Τρίπολη, Πάτρα, Δερβενάκια, Τρίκορφα και Ναυπλίου)
-  Αλεβίζος Παναγιώτης (πολέμησε υπό τον Τζανέτο Χριστόπουλο)
   Κατά την εκστρατεία του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, το Μάτεσι λεηλατήθηκε μαζί με τα χωριά Δραγουμάνου, Λάβδα, Ρόβια, Αμπάρια, Σίμου, Δραΐνα, Σέκουλα, Μπελούσι και κ.α. Κατά την επιδρομή αυτή κάηκε και η Ανδρίτσαινα στις 17 Μαΐου 1826.

Στα νεότερα χρόνια, οι Ματεσαίοι ήταν πάντα μπροστά σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους. Όταν υπήρχε ειρήνη, η ζωή στο χωριό κυλούσε ήρεμα με τους Ματεσαίους να ασχολούνται κύρια με τη γεωργία και την κτηνοτροφία μοχθώντας για το μικρό εισόδημα που θα τους εξασφάλιζε τα απαραίτητα προς το ζην. Στο Αλβανικό έπος, οι Ματεσαίοι πολέμησαν μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες με θάρρος και αυταπάρνηση για τα ιδανικά τους και την πατρίδα τους, αψηφώντας τον κίνδυνο και το μέγεθος του εχθρού. Μετά την κατάρρευση του μετώπου και την κατάληψη της χώρα μας από τους Γερμανούς και καθώς η πείνα έκανε τα πρώτα της σημάδια στα μεγάλα αστικά κέντρα, οι στρατιώτες και οι ξενιτεμένοι του Μάτεσι γύρισαν και εγκαταστάθηκαν και πάλι στο χωριό. Το Μάτεσι αριθμούσε στην κατοχή περί τους 600 κατοίκους, που προσπαθούσαν να επιβιώσουν καλλιεργώντας τα πετρώδη χωράφια του χωριού ή ανατρέφοντας τα ζωντανά πάνω στα βουνά και στα λαγκάδια. Με ανταλλαγές προϊόντων, κυνήγια, και ψάρια από τον Αλφειό, οι Ματεσαίοι κατάφεραν να περάσουν τον Γερμανικό ζυγό χωρίς να κινδυνεύσουν άμεσα από την πείνα που θέριζε στις μεγάλες πόλεις.
   Με την εμφάνιση των πρώτων απελευθερωτικών οργανώσεων, πολλά Ματεσιωτόπουλα εντάχθηκαν στις γραμμές τους και έδιναν από εκεί το δικό τους ξεχωριστό αγώνα ο καθένας, για την απελευθέρωση της πατρίδας. Δυστυχώς, μετά την απελευθέρωση και την έναρξη του εμφυλίου πολέμου, το Μάτεσι δεν έμεινε έξω από το διχασμό. Πολλοί Ματεσαίοι έχασαν τότε τη ζωή τους και άλλοι βασανίστηκαν σκληρά, ας ευχηθούμε μόνο να είναι αυτοί οι τελευταίοι μας νεκροί και να μην ξανασυμβούν στον τόπο μας παρόμοια γεγονότα.

* Το Ιστορικό Χρονικό προέρχεται κυρίως από αποσπάσματα του βιβλίου "ΜΑΤΕΣΙ - Θρύλοι, Ιστορίες και Παραδόσεις" του συμπατριώτη μας Θανάση Σπυρόπουλου που έχει εκδοθεί από τον Σύνδεσμο Ματεσαίων το 1994.